Rv5hEcL5BnOH0
Zdjęcie przedstawia granatowe niebo, na którym znajduje się mnóstwo białych gwiazd. Od prawego górnego rogu do lewego dolnego rogu ciągnie się jasnopomarańczowa chmura, w środku której przebija się granatowy kolor nieba.

Ludzka fascynacja Kosmosem

Układ Słoneczny
Źródło: pexels, domena publiczna.
Twoje cele
  • poznasz nazwy planet Układu Słonecznego oraz podstawowe słownictwo związane z astronomią;

  • dowiesz się, skąd pochodzą nazwy planet w Układzie Słonecznym;

  • zdobędziesz podstawowe informacje na temat planet Układu Słonecznego oraz ich miejsca we Wszechświecie.

Układ Słoneczny to zbiór ciał niebieskich, składający się ze Słońca oraz ośmiu planet wraz z około 205 księżycami, które krążą wokół niego. Układ Słoneczny jest częścią GalaktykiGalaktykaGalaktyki, którą możemy obserwować na niebie, zwanej Drogą Mleczną.

Więcej informacji znajdziesz w lekcji: O Układzie SłonecznymPvTK7m6yRO Układzie Słonecznym.

Mikołaj Kopernik1543.05.21161473.02.1915
R1Ig1mFLfACyj
Mikołaj Kopernik
Źródło: a. nn., domena publiczna.

Mikołaj Kopernik

– polski humanista, zajmujący się wieloma dziedzinami nauki. Najbardziej znany jako astronom, który stworzył teorię heliocentryczną, w której stwierdził, że Ziemia obraca się wokół Słońca. Autor O obrotach sfer niebieskich – dzieła, które zostało opublikowane po śmierci uczonego i trafiło na Indeks Ksiąg ZakazanychIndeks Ksiąg ZakazanychIndeks Ksiąg Zakazanych.

Zapoznaj się z utworem Kopernik Władysława Broniewskiego, a następnie wykonaj ćwiczenia.

Władysław Broniewski Kopernik

Noc roziskrzona gwiazdami, pogodna –
to pora pracy. AstronomastronomAstronom na wieży
patrzy na gwiazdy. Ręka jego chłodna
ujmuje cyrkiel, który wszechświat mierzy.

Wielki Wóz sporo już objechał nieba,
niedługo błyśnie sierp księżyca blady...
Sam przeciw gwiazdom! Odwagi potrzeba
temu, kto wnika w krążące miriadymiriadymiriady
światów i myślą je mierzy z daleka...
O, Drogo Mleczna, PlejadyPlejadyPlejady i Wagi!
O, Słońce! Lęka się serce człowieka.
Kopernik szepce: – Odwagi, odwagi!

Myśl nieulękłanieulękłanieulękła ku gwiazdom się zwraca
szukając prawa, które wszystkim rządzi.
Cyrkiel i karta, rachunek i praca –
tyle wystarcza, by w niebie nie zbłądzić.

Bledną już  gwiazdy. Astronom znużony
przymknął powieki, chwilę – zda się – drzemie,
nagle wprost w Słońce spojrzał i natchniony
zatrzymał Słońce i poruszył Ziemię.

Kopernik Źródło: Władysław Broniewski, Kopernik, [w:] Obroty słów serdecznych. Antologia poezji o Mikołaju Koperniku, oprac. Janusz Kapuścik, Wojciech Podgórski, Warszawa 1974, s. 82.
1
Ćwiczenie 1

Określ, kto jest bohaterem lirycznym wiersza i jakie wartości reprezentuje.

uzupełnij treść
R14JH5MaR0qQe
Ćwiczenie 2
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Rr7XpA6DWzaNn
Ćwiczenie 3
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RQI7tvbbZzz9y
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne, polega na uzupełnieniu komórek tabeli zebranymi przez ucznia informacjami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RY8kbvhcMkH5Y
Ćwiczenie 5
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek w zdaniach.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RmNXkaBT9uD6Z
Ćwiczenie 6
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1RVK2gQC0VWT
Ćwiczenie 7
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 8

Rozważ, co mógł czuć Mikołaj Kopernik po dokonaniu swego przełomowego dla ludzkości i nauki odkrycia. Opisz jego ewentualne lęki i wątpliwości.

uzupełnij treść
Rxxws9tvACxo4
Układ Słoneczny
Źródło: dostępny w internecie: https://www.publicdomainpictures.net/pl/view-image.php?image=180545&picture=solar-system-montage [dostęp 12.10.2021], domena publiczna.

Zapoznaj się z animacją i wykonaj poniższe polecenia.

RORxIKEHbzCDI
Animacja dotyczy planet Układu Słonecznego. Tłumaczy pochodzenie ich nazw z mitologii.
1
Polecenie 1

Wyjaśnij, dlaczego odkrywcy nazywali planety terminami zaczerpniętymi z mitologii rzymskiej.

uzupełnij treść
1
Polecenie 2

Rozważ, z czego bierze się ludzka fascynacja Wszechświatem.

uzupełnij treść
1
Polecenie 3

Zaproponuj co najmniej trzy nowe nazwy planet. Uzasadnij swój wybór.

uzupełnij treść
R1Yem6AB3Owpy
Ćwiczenie 9
Zadanie interaktywne polega na połączeniu w pary nazw planet i funkcji bóstw.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R16bT9PDD15jM
Ćwiczenie 10
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R8dY59m9J9lUT
Ćwiczenie 11
Która z planet nazywana jest błękitną planetą? Możliwe odpowiedzi: 1. Wenus, 2. Neptun, 3. Ziemia
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Rh0iSxCPkTpmA
Ćwiczenie 12
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1DutWx12h7MN
Ćwiczenie 13
Zadanie interaktywne polega na ułożeniu z rozsypanych puzzli zdjęcia.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R5X1Xd3a6WiVR
Ćwiczenie 13
Ułóż planety w kolejności oddalenia ich od Słońca. Elementy do uszeregowania: 1. Saturn, 2. Neptun, 3. Merkury, 4. Mars, 5. Wenus, 6. Jowisz, 7. Uran, 8. Ziemia
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 14

Rozważ, dlaczego ludzie nadawali planetom nazwy, które były imionami bogów.

uzupełnij treść
1
Polecenie 4

Napisz krótkie opowiadanie z dialogiem, którego bohaterem będzie Mikołaj Kopernik. Opisz, jak astronom przeniósł się do przyszłości i dowiedział się o słuszności swojego odkrycia. W swoim opowiadaniu uwzględnij emocje, przemyślenia i wrażenia astronoma po zobaczeniu współczesnego świata.

uzupełnij treść

Słownik

astronom
astronom

naukowiec zajmujący się badaniem ciał niebieskich i kosmosu

Galaktyka
Galaktyka

duży układ gwiazd, planet i innej materii, która powiązana jest ze sobą siłami ciążenia; galaktyki mogą zawierać wiele układów gwiezdnych, np. takich jak Układ Słoneczny

herezja
herezja

pogląd religijny, który jest sprzeczny z dogmatami religii panującej

Indeks Ksiąg Zakazanych
Indeks Ksiąg Zakazanych

spis dzieł literackich, które zostały uznane przez Kościół Katolicki za niebezpieczne dla wiary i duchowości człowieka

miriady
miriady

ogromna liczba czegoś

nieulękła
nieulękła

tu: odważna

Plejady
Plejady

otwarty układ gwiazd w gwiazdozbiorze Byka, znany już w starożytności

Notatnik

R1R3T9rykblz9
(Uzupełnij).

Bibliografia

Kapuścik J., Podgórski W., (1974), Obroty słów serdecznych. Antologia poezji o Mikołaju Koperniku, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Parandowski J., (1992), Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Londyn: Wydawnictwo Plus.

Uberlacker E., (1998), Kosmos. U granic przestrzeni i czasu, tłum. Mader J., Wrocław: Atlas.